میرزاابوالقاسم ضیاءالعلماءمیرزا ابوالقاسم ضیاءالعلماء، از روحانیون آزادیخواه و مجاهد ایران در قرن چهاردهم هجری بود. ۱ - معرفی اجمالیوی فرزند حاج میرزا یوسف شمس العلمای دهخوارقانی بود و در ۱۳۰۳ ق در تبریز به دنیا آمد. در کودکی پدرش را از دست داد و برادر بزرگش میرزا ابوالحسن شمس العلماء، تعلیم و تربیت او را برعهده گرفت و استادان مبرزی به آموزش او گماشت. ۲ - تحصیلات و ازدواجوی علاوه بر علوم متداول حوزوی، دانش‌های جدید و زبان فرانسه را نیز آموخت و در آن مهارت یافت و به ترجمه رمان فرانسوی پرداخت. او در جوانی با دختر حاج میرزا عبدالکریم مجتهد تبریزی ازدواج کرد و با وجود مخالفت بعدی پدر زنش با مشروطه، همچنان در دفاع از مشروطه پایدار ماند. ۳ - فعالیت‌های سیاسیمیرزا ابوالقاسم در ۱۳۲۴ ق هفته نامه اسلامیه را انتشار داد که خود صاحب امتیاز و نگارنده آن بود. وی جزو آزادیخواهانی بود که برای اخذ امضای فرمان مشروطه توسط محمد علی شاه، در کنسولگری انگلستان در تبریز متحصن شد و پس از پیروزی جنبش مشروطه و تشکیل انجمن ایالتی آذربایجان، به ریاست عدلیه (دادگستری) آذربایجان انتخاب گردید. پس از بازگشت مجدد مشروطه در ۱۳۲۷ ق، دادگاه استیناف را در تبریز تشکیل داد و خود از سوی مخبرالسلطنه هدایت (والی آذربایجان) به ریاست آن دادگاه منصوب شد. ۴ - شهادتقوای روس پس از ورود به تبریز، برای ارعاب آزادیخواهان، ثقه الاسلام تبریزی، ضیاءالعلما و چند تن دیگر از آزادیخواهان را دستگیر کردند و در عاشورای ۱۳۳۰ ق به دار آویختند. پس از شهادت، جنازه او را به عراق بردند و در آنجا دفن کردند. بعد از سقوط رژیم تزاری، آزادیخواهان تبریزی انقلابیون روسی مستقر در تبریز یا خانواده شهدای آن ناحیه، از جمله ضیاءالعلما دیدار کردند و اظهار همدردی نمودند. [۱]
نیکنام لاله، ایوب، تبریز در گذر تاریخ، ص۱۹۳-۱۹۴.
[۲]
تربیت، محمدعلی، دانشمندان آذربایجان، ص۵۸۷.
[۳]
مجتهدی، مهدی، رجال آذربایجان در عصر مشروطیت، ص۱۱۳-۱۱۴.
[۴]
عقیقی بخشایشی، عبدالرحیم، مفاخر آذربایجان، ج۳، ص۱۶۸۹.
۵ - پانویس
۶ - منبعدانشنامه های انقلاب اسلامی و تاریخ اسلام، فرهنگنامه علمای مجاهد، برگرفته از مقاله «میرزاابوالقاسم ضیاءالعلماء». رده‌های این صفحه : تراجم | درگذشتگان سده 14 (قمری) | علمای تبریز | علمای شیعه | علمای قرن چهاردهم | علمای مجاهد
|